Tiêu Chuẩn - Quy Trình Thiết Kế Hệ Thống PCCC Theo Quy Định Mới Nhất

Hệ thống phòng cháy chữa cháy (PCCC) là một trong những hạng mục bắt buộc và đóng vai trò then chốt trong mọi công trình xây dựng, đặc biệt là các công trình dân dụng, văn phòng, nhà xưởng và khu thương mại. Việc thiết kế hệ thống PCCC đúng tiêu chuẩn không chỉ giúp đảm bảo an toàn tính mạng, tài sản mà còn là yêu cầu bắt buộc để được cấp phép xây dựng, vận hành và nghiệm thu công trình.

Bài viết này sẽ cung cấp cái nhìn toàn diện về các tiêu chuẩn thiết kế hệ thống PCCC đang được áp dụng tại Việt Nam hiện nay, đồng thời giới thiệu quy trình thiết kế PCCC chuẩn theo quy định pháp luật, giúp chủ đầu tư, đơn vị thiết kế và thi công dễ dàng triển khai dự án một cách hợp pháp và an toàn.

Tiêu chuẩn thiết kế hệ thống phòng cháy chữa cháy (PCCC) trong công trình xây dựng tại Việt Na

1. Cơ sở pháp lý và tiêu chuẩn thiết kế hệ thống PCCC tại Việt Nam

Hiện nay, các quy định về thiết kế PCCC tại Việt Nam được xây dựng dựa trên một loạt văn bản pháp lý và tiêu chuẩn kỹ thuật, bao gồm:

• Luật Phòng cháy và Chữa cháy (Luật số 27/2001/QH10, sửa đổi năm 2013)
• Nghị định 136/2020/NĐ-CP ngày 24/11/2020 của Chính phủ về hướng dẫn Luật PCCC
• Thông tư 02/2021/TT-BCA của Bộ Công an quy định chi tiết về kiểm định phương tiện PCCC
• TCVN 2622:1995: Phòng cháy, chống cháy cho nhà và công trình – Yêu cầu thiết kế
• TCVN 5738:2001: Hệ thống báo cháy tự động – Yêu cầu kỹ thuật
• TCVN 7336:2003: Hệ thống sprinkler – Yêu cầu thiết kế, lắp đặt và kiểm tra
• NFPA (tiêu chuẩn Hoa Kỳ): Có thể tham khảo khi thiết kế công trình đặc biệt, cao tầng, nhà xưởng
• Cơ sở pháp lý và tiêu chuẩn thiết kế hệ thống phòng cháy chữa cháy tại Việt Nam: Luật PCCC, Nghị định 136/2020, Thông tư 02/2021, TCVN và NFPA

Hệ thống báo cháy, chữa cháy, cấp nước, lối thoát nạn, khả năng chịu lửa của vật liệu và các thiết bị kỹ thuật phục vụ cho việc phòng ngừa và xử lý sự cố cháy nổ

2. Các hệ thống PCCC thường áp dụng trong công trình

Tùy theo quy mô và chức năng của công trình, hệ thống PCCC cần được thiết kế phù hợp, bao gồm các thành phần chính:

• Hệ thống báo cháy tự động

Hệ thống báo cháy tự động là một trong những thành phần quan trọng nhất trong tổng thể giải pháp PCCC, có vai trò phát hiện sớm dấu hiệu cháy để cảnh báo kịp thời cho người sử dụng công trình. Hệ thống bao gồm trung tâm điều khiển báo cháy, các đầu báo khói, đầu báo nhiệt, chuông báo động, đèn chớp và nút nhấn khẩn cấp.

Trung tâm báo cháy hoạt động như bộ não điều khiển toàn bộ hệ thống, tiếp nhận tín hiệu từ các đầu báo và đưa ra cảnh báo phù hợp. Hệ thống được thiết kế theo vùng (zone) hoặc địa chỉ (addressable), giúp xác định chính xác khu vực phát sinh cháy, từ đó rút ngắn thời gian phản ứng và xử lý sự cố.

Việc lắp đặt hệ thống báo cháy tự động là bắt buộc theo quy định của Luật PCCC đối với hầu hết các công trình công cộng, nhà cao tầng, văn phòng, nhà xưởng và trung tâm thương mại.

Gồm trung tâm báo cháy, đầu báo khói, đầu báo nhiệt, chuông báo, đèn báo cháy. Được thiết kế phân vùng hợp lý để phát hiện nhanh và chính xác vị trí xảy ra cháy.

trung tâm báo cháy, đầu báo khói, đầu báo nhiệt, chuông báo, đèn báo cháy.

• Hệ thống chữa cháy vách tường

Hệ thống chữa cháy vách tường là hệ thống chữa cháy bán tự động, sử dụng sức người để thao tác thiết bị. Thành phần chính gồm có các họng tiếp nước (DN50), cuộn vòi chữa cháy, lăng phun và van góc. Các thiết bị này được bố trí dọc theo hành lang, khu vực công cộng hoặc trong hộp kỹ thuật.

Khi xảy ra cháy, nhân viên vận hành hoặc lực lượng PCCC cơ sở có thể nhanh chóng kéo vòi nước từ hộp vách tường, kết nối vào họng nước và sử dụng trực tiếp để dập lửa. Nguồn nước cấp cho hệ thống thường đến từ bể nước chữa cháy dự trữ hoặc bơm áp lực.

Đây là hệ thống cơ bản, dễ sử dụng, có chi phí thấp và đáp ứng yêu cầu pháp lý tối thiểu đối với nhiều loại công trình xây dựng.

Trang bị các họng nước chữa cháy (DN50), cuộn vòi và van góc. Được cấp nước từ bể dự trữ hoặc hệ thống cấp nước chung của công trình.

họng nước chữa cháy (DN50), cuộn vòi và van góc

• Hệ thống chữa cháy sprinkler (tự động)

Hệ thống sprinkler là giải pháp chữa cháy bằng nước được kích hoạt tự động khi nhiệt độ môi trường tại khu vực lắp đặt vượt quá mức quy định (thường từ 68°C trở lên). Mỗi đầu phun sprinkler hoạt động độc lập và chỉ kích hoạt khi nhiệt độ tại vị trí đó đủ điều kiện, giúp tiết kiệm nước và giảm thiểu thiệt hại thứ cấp.

Cấu tạo hệ thống gồm: đầu phun sprinkler, đường ống dẫn nước, van điều khiển, thiết bị cảm biến áp suất và máy bơm chữa cháy. Sprinkler thường được lắp âm trần, không gây ảnh hưởng đến thẩm mỹ không gian.

Hệ thống này phù hợp với các công trình có mật độ người cao hoặc nguy cơ cháy lan nhanh như văn phòng, chung cư, trung tâm thương mại, khách sạn, nhà kho,...

Là hệ thống chữa cháy bằng nước tự động kích hoạt khi nhiệt độ môi trường tăng cao. Phù hợp với văn phòng, trung tâm thương mại, nhà kho,...

nước tự động kích hoạt khi nhiệt độ môi trường tăng cao

• Hệ thống chữa cháy khí (FM-200, CO₂, Nitơ, Aerosol...)

Đây là hệ thống chữa cháy đặc biệt, sử dụng khí trơ hoặc khí hóa học để dập tắt đám cháy mà không làm hư hại thiết bị hoặc ảnh hưởng đến hệ thống điện tử. Các loại khí chữa cháy phổ biến gồm FM-200, Novec 1230, CO₂, Nitơ hoặc Aerosol.

Hệ thống này được sử dụng chủ yếu cho những khu vực nhạy cảm như:

• Phòng máy chủ, trung tâm dữ liệu (Data Center)
• Phòng điện, tủ điện cao thế
• Kho lưu trữ tài liệu, thiết bị điện tử có giá trị cao

Ưu điểm lớn nhất của hệ thống này là không sử dụng nước, không gây ăn mòn, không để lại cặn, và hoạt động nhanh chóng, giúp giảm thiểu rủi ro thiệt hại tài sản gián tiếp.

Dùng cho các phòng máy chủ, trung tâm dữ liệu, tủ điện – nơi không thể dùng nước để dập lửa.

• Hệ thống hút khói, tăng áp cầu thang

Khi xảy ra cháy, khói là yếu tố nguy hiểm hàng đầu gây tử vong do ngạt hoặc mất phương hướng khi thoát nạn. Hệ thống hút khói có nhiệm vụ hút khí độc, khói và hơi nóng ra khỏi khu vực cháy, đồng thời tạo lối thoát an toàn cho người sử dụng công trình.

Bên cạnh đó, hệ thống tăng áp cầu thang được thiết kế để tạo áp suất dương trong buồng thang thoát hiểm, ngăn khói xâm nhập và đảm bảo môi trường sạch sẽ, thông thoáng cho người dân thoát ra ngoài.

Hệ thống này thường bao gồm quạt tăng áp, ống gió, van điều khiển áp suất, cảm biến áp suất và tủ điều khiển tự động, được kích hoạt ngay khi hệ thống báo cháy phát hiện sự cố.

Việc thiết kế đúng chuẩn hệ thống hút khói và tăng áp là yêu cầu bắt buộc đối với các công trình từ 5 tầng trở lên hoặc có diện tích lớn, nhằm đảm bảo an toàn tính mạng cho người sử dụng.

Hỗ trợ quá trình thoát nạn khi xảy ra cháy, đảm bảo áp suất chênh lệch ngăn khói lan

3. Quy trình thiết kế hệ thống PCCC theo quy định

Việc thiết kế hệ thống PCCC cần được thực hiện bởi đơn vị đủ điều kiện năng lực và tuân thủ đầy đủ quy trình kỹ thuật, gồm các bước:

• Bước 1: Khảo sát hiện trạng, thu thập dữ liệu công trình

Nắm rõ chức năng, quy mô, chiều cao, mật độ sử dụng và đặc điểm nguy cơ cháy nổ. Từ đó xác định loại hệ thống phù hợp.

• Bước 2: Phân tích yêu cầu pháp lý và tiêu chuẩn kỹ thuật

Áp dụng tiêu chuẩn PCCC tương ứng với từng loại công trình: nhà ở, văn phòng, khách sạn, nhà xưởng,…

• Bước 3: Thiết kế sơ bộ và lập phương án PCCC

Vẽ mặt bằng bố trí thiết bị, sơ đồ nguyên lý, tính toán lưu lượng – áp suất nước, cấu hình thiết bị báo cháy, chữa cháy...

• Bước 4: Thiết kế kỹ thuật chi tiết

Lập hồ sơ thiết kế kỹ thuật bao gồm bản vẽ, thuyết minh, sơ đồ hệ thống, chủng loại thiết bị, tính toán lưu lượng và đường ống.

• Bước 5: Thẩm duyệt thiết kế PCCC

Hồ sơ thiết kế phải được nộp cho cơ quan Cảnh sát PCCC để thẩm duyệt. Đây là bước bắt buộc trước khi thi công.

• Bước 6: Giám sát và nghiệm thu thi công PCCC

Sau khi hoàn tất thi công, hệ thống PCCC phải được kiểm định, chạy thử và nghiệm thu bởi cơ quan có thẩm quyền.

4. Một số lưu ý quan trọng trong thiết kế PCCC

• Thiết kế phải phù hợp với tính chất sử dụng của công trình: khu ở, văn phòng, nhà máy, trường học,...
• Lối thoát nạn cần đảm bảo thông thoáng, có đèn chỉ dẫn và thời gian chịu lửa theo tiêu chuẩn
• Bể nước chữa cháy, bơm chính – bơm dự phòng cần thiết kế theo đúng công suất
• Không được tự ý thay đổi thiết kế đã được thẩm duyệt trong quá trình thi công
• Chỉ sử dụng thiết bị, vật tư đã được kiểm định PCCC